Powieść gotycka – odmiana powieści uprawiana głównie na przełomie XVIII i XIX wieku. Typowymi jej elementami były: tajemnicza czy wręcz upiorna atmosfera narracji, odczuwane podczas lektury poczucie grozy (stąd również nazwa:
powieść grozy), nawiedzone budowle, zamki, pułapki, śmierć, choroba, szaleństwo, klątwa itp., zaś bohaterami zazwyczaj była jakaś antynomiczna para, gdzie jeden biegun reprezentowany był przez osobnika o wyraźnie demonicznych cechach (jak na przykład Manfred w utworze Walpole'a), zaś drugim biegunem była czysta i niewinna osoba (zazwyczaj jakaś dziewica), jak Antonia w
Mnichu. Istotnym elementem powieści gotyckiej był fakt zaistnienia jakiejś ciemnej zbrodni, która odciskała piętno na fabule, a także wymowie ideowej powieści. Powieść gotycka była modyfikacją powieści sentymentalnej XVIII wieku. Wywarła znaczny wpływ na rozwój literatury romantycznej, a także horroru. Stanowiła również istotny element współczesnego prądu kulturalnego zwanego gotycyzmem.
Literaturoznawcy wyróżniają trzy odmiany powieści gotyckiej:
- powieść historyczną (historical novel), gdzie na pierwszy plan wysuwa się kostium historyczny (np. Zamczysko w Otranto);
- powieść sentymentalną (sentimental novel), gdzie nadrzędnym czynnikiem jest sentymentalna w charakterze historia miłosna (np. powieści Ann Radcliffe);
- powieść terroru (terror novel), gdzie wyróżnikiem jest frenezja i satanistyczna aura (np. Mnich M. G. Lewisa).
Kilka "mhrocznych" książek
Zamczysko w Otranto - Horace Walpole (114 stron - 1764r.)
Akcja utworu rozgrywa się w gotyckim zamku, zajmowanym bezprawnie przez księcia Manfreda i jego rodzinę. Powieść rozpoczyna się od śmierci piętnastoletniego syna Manfeda – Konrada, który ginie przygnieciony przez olbrzymi szyszak należący do ostatniego prawowitego dziedzica zamku – Alonza Dobrego. Niespodziewane wydarzenia umiejscowione w przerażających realiach (ciemne lochy, labirynty) prowadzą do tego, że sprawiedliwości staje się zadość, skruszony Manfred opłakując śmierć dwójki swoich dzieci (niefortunnie córkę Matyldę zabił sam, biorąc ją za kogoś innego) wraz z wierną żoną, Hipolitą, opuszczają zamek, nad którym władzę przejmuje wnuk Alonza Dobrego – Teodor.
Dracula - Bram Stoker (428 stron - 1897r.)
Jonathan Harker, młody, naiwny prawnik, wyrusza w podróż do Transylwanii na spotkanie z hrabią Draculą, który przymierza się do przyjazdu do Anglii. Na miejscu wychodzi na jaw, że ekscentryczny arystokrata nie jest tym, kim się wydaje być, a jego plany mają krwawy, zbrodniczy wymiar. Życie Jonathana zawisa na włosku. Tymczasem w Anglii Mina niecierpliwie wyczekuje powrotu narzeczonego…
Frankenstein - Mary Shelley (340 stron - 1831r.)
Młody, zdolny Wiktor Frankenstein marzy o stworzeniu czegoś wielkiego, o niesamowitych odkryciach. W dzień zajmuje się nauką, pod osłoną nocy natomiast realizuje swój główny cel. Z kawałków ludzkiego ciała tworzy potwora, ożywia go, a później, przerażony tym, co zrobił, pozwala mu uciec. Szkaradne stworzenie skazane jest na ukrywanie się przed ludzkim wzrokiem. Pomimo swojej dobroci i łagodności żyje znienawidzone i samotne, obwinia swojego stwórcę o własny, nędzny los. Zastrasza Wiktora i stawia żądanie: „Człowiek nie chce mi być towarzyszem, ale istota płci odmiennej, która byłaby tak samo zeszpecona jak ja, z pewnością by mnie przyjęła. Moja towarzyszka musi być tego samego gatunku i mieć te same defekty. Istotę tę musisz dla mnie stworzyć.” Młody Frankenstein staje przed trudnym wyborem, od którego zależy życie jego bliskich, nawet coś więcej, życie rasy ludzkiej...
Tajemnice Zamku Udolpho - Ann Radcliffe (tom I-371, tom II-348 stron - 1794r.)
Wrażliwa na piękno natury, rozmiłowana w poezji, którą gęsto przeplata swą powieść, potrafiła autorka w „Tajemnicach zamku Udolpho” stworzyć nastrój napięcia i grozy środkami niezwykle subtelnymi. Z napięciem i uwagą śledzimy losy głównej bohaterki uwikłanej w sieć intryg, więzionej w murach wielkiego starego zamku, jej przygody i dzieje jej miłości.Powieść przykładem gotyckiego romansu. Jego akcja rozgrywa się w roku 1584, we Francji oraz Italii. Główną bohaterką jest Emilia St. Aubert - młoda dziewczyna, która na początku powieści zostaje osierocona i zakochuje się w kawalerze Valancourcie.
Mnich - Matthew Gregory Lewis (411 stron - 1796r.)
Akcja powieści rozgrywa się częściowo w ponurej scenerii: stare zamczyska, groty, labirynty podziemnych korytarzy, grobowce. Na tym tle pojawiają się moce nadprzyrodzone, krwiożercze upiory, szatany w ponętnych wcieleniach, obsesja śmierci. Zjawiska przyrody solidarnie współdziałają z owymi elementami grozy. Są też w "Mnichu" pełne napięcia epizody i sytuacje - krwawa oberża, porwania, pogoń za uciekającymi, którzy salwowali się z rąk podstępnych zbójców, nadto dworni kawalerowie, piękna dziewczyna, zmuszona przez przewrotnych krewnych do wstąpienia do klasztoru; przebiegły pazik zakochanego kawalera, serenady pod oknem ukochanej, cygańskie wróżby, które się sprawdzają...
Marina - Carlos Ruíz Zafón (304 strony - 2009r.)
Barcelona, lata osiemdziesiąte XX wieku. Piętnastoletni Oscar Drai, zauroczony atmosferą podupadających secesyjnych pałacyków otaczających jego szkołę z internatem, śni swoje sny na jawie. Pewnego dnia spotyka Marinę, która od pierwszej chwili wydaje mu się nie mniej fascynujaca niż sekrety dawnej Barcelony. Śledząc zagadkową damę w czerni, odwiedzająca co miesiąc bezimienny nagrobek na cmentarzu dzielnicy Sarriá, Oscar i jego przyjaciółka poznają zapomnianą od lat historię rodem z Frankensteina i XIX-wiecznych thrillerów. Historię, której dramatyczny finał ma się dopiero rozegrać...
Upadli - Lauren Kate (480 stron - 2010r.)
W Danielu Grigori jest coś boleśnie znajomego.Luce Price zwraca uwagę na tajemniczego i zdystansowanego Daniela już pierwszego dnia w szkole Sword & Cross w dusznej Georgii. On jest jedynym jasnym punktem w miejscu, gdzie nie wolno korzystać z komórek, inni uczniowie to świry, a każdy ich ruch śledzą kamery.Choć Daniel nie chce mieć nic wspólnego z Luce - i robi wszystko, żeby dać jej to wyraźnie do zrozumienia - dziewczyna nie potrafi się powstrzymać. Przyciągana niczym ćma do płomienia, musi dowiedzieć się, jaką tajemnicę ukrywa Daniel... nawet gdyby to miało ją zabić."Upadli" to powieść ekscytująca i romantyczna, połączenie wciągającego thrillera i historii miłosnej.
Cienie sukuba - Richelle Mead
Dziewczyna nie powinna przesadzać z alkoholem. Zwłaszcza jeśli jest sukubem. I zwłaszcza na imprezie, na której jest jej eks z nową narzeczoną.
A to niestety przydarza się Georginie. Chyba dlatego zgadza się zostać druhną na ślubie swojego śmiertelnego byłego chłopaka. Ale dziwne wizje, których doświadcza od czasu przyjęcia, to już raczej nie efekt jednego drinka za dużo. Chyba kryje się za nimi jakaś diabelska sztuczka. Wkrótce Georgina nie będzie miała już czasu rozpamiętywać miłosnego zawodu. Musi zebrać całą swoją demoniczną moc do walki z tajemniczą siłą, która wciąga ją w jakiś upiorny obcy wymiar…
Wizje w mroku: Tajemnicza moc, Opętany, Pasja - L.J.Smith (552 strony - 2010r.)
Czarownica - mówią za jej plecami. Niesamowite oczy i prorocze rysunki od zawsze przysparzały siedemnastoletniej Kaitlyn kłopotów. Z radością przyjmuje więc zaproszenie do szkoły, gdzie wraz z czwórką innych uczniów o nadprzyrodzonych zdolnościach będzie rozwijać swój talent. Nie przeczuwa, że zostanie rozdarta pomiędzy uczuciem do dwóch chłopaków: cudownego Roba, uzdrawiającego ludzi swoją pozytywną energią, i mrocznego Gabriela, skrywającego swoją prawdziwą naturę i niepokojącą moc. I że będzie musiała wybrać, któremu z nich zaufać, gdy niesamowity projekt zagrozi ich zdrowym zmysłom i życiu...
Tajemny krąg - L.J.Smith (325 stron - 2010r.)
Od pierwszego dnia po przeprowadzce do ponurego New Salem szesnastoletnia Cassie tęskni za słoneczną Kalifornią. I od pierwszego dnia w nowej szkole czuje dziwną więź z grupą tajemniczych dziewczyn, które najwyraźniej rządzą liceum. Wkrótce poznaje ich sekret i sekret Kręgu - tajemnego zgromadzenia czarownic. I odkrywa, że jest jedną z nich... Lecz kiedy spotka zagadkowego Adama, będzie musiała wybierać pomiędzy swoją nowo odkrytą upajającą magiczną mocą a miłością. I zdecydować, czy zatraci się w uczuciu, czy odda mrocznym mocom to, czego najbardziej pragnie - choćby miało ją to zniszczyć...
Inne anioły - Lili St. Crow (304 strony - 2010r.)
Dru Anderson zawsze była inna. I sama. Bo jak mogła mieć przyjaciół, nie wyjawiając, że jej codzienność to istoty ze świata mroku, które przenikają do świata ludzi, siejąc śmierć. Nagle życie Dru zmienia przerażająca tragedia, wobec której na nic zdadzą się jej umiejętności łowcy demonów. Będzie musiała zaufać swej niezwykłej mocy, z której dotąd nie zdawała sobie sprawy. I dwóm tajemniczym chłopakom uwięzionym tak jak ona w koszmarnej pułapce...
Cisza - Becca Fitzpatrick (400 stron - 2011r.)
Nareszcie koniec burz między Patchem a Norą. Zakochani przeszli dramatyczne próby wzajemnego zaufania i lojalności, uporali się z sekretami z przeszłości i połączyli dwa światy pozornie nie do pogodzenia. Wszystko to w imię miłości przekraczającej granice między niebem a ziemią.
Ale zło nie śpi. Nora i Patch będą musieli podjąć desperacką walkę, w której stawką jest ich uczucie.
Cmentarz w Pradze - Umberto Eco (602 strony - 2011r.)
Cmentarz w Pradze to powieść kryminalno-szpiegowska, której akcja rozgrywa się w XIX wieku. Jej bohaterem jest Simone Simonini, cyniczny fałszerz świadczący usługi wywiadom wielu krajów. Obsesyjny antysemita. Nienawidzi również jezuitów, masonów i.. kobiet. Eco opisuje jego historię odwołując się do najlepszych wzorów XIXwiecznej powieści przygodowej - mamy więc wartką akcję (fałszerstwa, spiski i zamachy), ciekawą intrygę o zaskakującym rozwiązaniu, a wszystko opowiedziane barwnym, potoczystym językiem.
Pudełko w kształcie serca - Joe Hill (328 stron - 2007r.)
Jude Coyne, gwiazdor ostrego rocka w mocno średnim wieku, oprócz muzyki
ceni sobie spokój, psy, kobiety - i swoją kolekcję. Jako zbieracz
wszystkiego, co makabryczne i niesamowite, nie może przepuścić okazji
zakupu wystawionego na aukcji internetowej ducha. Kiedy jednak w jego
domu pojawia się garnitur nieboszczyka w czarnym pudełku w kształcie
serca, Jude odkrywa, że za swe pieniądze dostał znacznie więcej, niż się
spodziewał. Duch bowiem jest prawdziwy - i ma swoje plany...
Mroczny sekret - Libba Bray (368 stron - 2003r.)
Gemma Doyle to osóbka uparta i przekorna. Ma 16 lat, kiedy trafia do
londyńskiej Akademii Spence po tragedii, która spotyka jej rodzinę w
Indiach. Jest samotna, dręczy ją poczucie winy i nękają ponure wizje
przyszłości. W nowej szkole Gemma zawiera przyjaźń z najbardziej
wpływowymi dziewczętami, odkrywa w sobie nadprzyrodzone zdolności, a
także dowiaduje się o dawnych powiązaniach swojej matki z mrocznym
stowarzyszeniem nazywanym Zakonem.
Diabeł na wieży - Anna Kańtoch (364 strony - 2005r.)
Akcja umieszczona jest w świecie podobnym do naszego, dokładniej do Europy zachodniej w czasach XVII wieku.
Domenic Jordan, medyk i detektyw
w jednej osobie, staje naprzeciw mocy nadprzyrodzonych, ale też i
ludzi, częstokroć gorszych i podlejszych od demonów. A wszystko to
dzieje się w świecie, przywodzącym na myśl dumasowskie opowieści
płaszcza i szpady czy wiktoriańską powieść.
